5 niveaus van participatie

Wij kennen 5 verschillende niveaus van participatie. Bij een ruimtelijke ontwikkeling is het een goede eerste stap om belanghebbenden te informeren, bijvoorbeeld per brief of tijdens een bijeenkomst. Maar alleen informeren is onvoldoende.

Wat u het beste kunt doen om belanghebbenden en geïnteresseerden (de samenleving) te betrekken, verschilt per participatievorm. Het verschilt bijvoorbeeld in het wel of niet direct kunnen reageren op elkaar en de manier van samenwerken. Per vorm staat welke acties u kunt ondernemen.

• Rol initiatiefnemer: de initiatiefnemer deelt mee wat hij gaat doen.
• Rol samenleving: de samenleving heeft geen mogelijkheid om te reageren.
• Invloed: de samenleving heeft geen invloed en daarom vinden wij deze vorm een eerste goede stap, maar niet voldoende.

• Rol initiatiefnemer: de initiatiefnemer vraagt de mening van belanghebbenden en geïnteresseerden..
• Rol samenleving: de samenleving laat weten wat zij ervan vindt, en luistert ook naar de mening van anderen in het proces.
• Invloed: de uitkomst biedt inzicht in hoe betrokkenen over een bepaald onderwerp denken. De initiatiefnemer overweegt zelfstandig in hoeverre hij deze uitkomst verwerkt.

Mogelijke acties

1. Interviews en focusgroepen.
2. Inloopbijeenkomsten en buurtwandelingen.
3. Publieke raadpleging (bijvoorbeeld een stand op de markt of een koffiekar bij het projectgebied).
4. Enquêtes en online peilingen.

Dit is het meest gebruikte niveau en voldoende voor een goede participatie.

• Rol initiatiefnemer: de initiatiefnemer vraagt een open advies waarbij er ruimte is voor een gesprek met de samenleving.
• Rol samenleving: de samenleving geeft zijn mening met als doel het bijstellen of veranderen van standpunten.
• Invloed: de uitkomst is een advies van de samenleving aan de initiatiefnemer. De initiatiefnemer moet redenen geven voor het wel of niet overnemen van het advies.

Mogelijke acties

1. Werkgroepen en andere kleine groepen, zoals klankbordgroepen.
2. Bijeenkomsten en onderzoeksgroepen met deskundigen.
3. Een gesprek met meerdere betrokkenen (multi-stakeholderdialoog) en bijeenkomsten om de meningen (op bepaalde punten) dichter bij elkaar te brengen (consensusconferentie).
4. Eén-op-één gesprek (goed mogelijk bij projecten met een beperkte impact).

Dit niveau van participatie kan leiden tot een plan met veel draagvlak, maar de gemeente kan de initiatiefnemer niet dwingen om participatie op dit niveau toe te passen.

• Rol initiatiefnemer: de initiatiefnemer ziet andere partijen als gelijken en werkt op die manier samen.
• Rol samenleving: de samenleving is hier de andere partij. Er zijn afspraken tussen partijen, bijvoorbeeld over het delen van de kosten of communicatie.
• Invloed: samen met een andere partij komt het voorstel inhoudelijk en/of financieel tot stand.

Mogelijke acties

1. Met een team van mensen samen aan de slag gaan (in bijvoorbeeld een ontwerpatelier of cocreatie-bijeenkomst).
2. Buurtcoöperaties.
3. Een wijkagenda maken en onderzoek doen naar nieuwe oplossingen (bijvoorbeeld in een living lab).
4. Onderzoeken wat er in de toekomst kan gebeuren (toekomstverkenningen houden).
5. De gemeente ontwikkelde Gebiedsontwikkeling Nieuwe Stijl (GONS)(Verwijst naar een externe website), waar de nadruk ligt op het toewerken naar (zo veel mogelijk) ‘consent’. Dat wil zeggen: men hoeft niet altijd unaniem ‘voor’ te zijn, maar men heeft geen overwegend bezwaar en kan daarom goed leven met een bepaald gezamenlijk besluit.

• Rol initiatiefnemer: de initiatiefnemer geeft de samenleving toestemming om binnen kaders zelf beslissingen te nemen.
• Rol samenleving: de samenleving heeft binnen bepaalde kaders de ruimte gekregen om zelf te beslissen. Als dat zo is afgesproken, moet de initiatiefnemer deze beslissing overnemen.
• Invloed: vooraf is afgesproken welke uitkomsten de initiatiefnemer overneemt.

Mogelijke acties

1. Belanghebbenden mogen meebeslissen (participatieve beslissingsprocessen).
2. Een vooraf geselecteerde groep helpt bij het beslissen (burgerberaad).